Σύντομος οδηγός για την εξαγωγή φρονιμιτών

Φρονιμήτες

Ο φρονιμίτης ή σωφρονιστήρας ή τρίτος γομφίος αποτελεί το τελευταίο προς τα πίσω δόντι της μόνιμης οδοντοφυΐας.

Οι φρονιμίτες ανατέλλουν φυσιολογικά συνήθως στην ηλικία των 17-23 ετών, αν και ορισμένες φορές δεν ανατέλλουν καθόλου λόγω έλλειψης χώρου για την ανατολή τους. Επίσης αρκετά συχνό φαινόμενο είναι να μην υπάρχουν καθόλου στην μόνιμη οδοντοφυΐα.

 Σύμφωνα με μια θεωρία της εξελικτικής βιολογίας, οι φρονιμήτες συμπεριλαμβάνονται στα λεγόμενα «υπολειμματικά» όργανα, τα οποία σήμερα θεωρούνται να έχουν ελάχιστη ή καμία χρησιμότητα, αλλά τα οποία στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης του ανθρώπινου είδους επιτελούσαν μια χρήσιμη λειτουργία.
Κατά τη Λίθινη εποχή ο άνθρωπος χρειαζόταν περισσότερα και πιο ισχυρά δόντια γιατί έπρεπε να τεμαχίζει και να μασά ωμή σάρκα. Τα δόντια υφίσταντο μεγαλύτερη φθορά ή και χάνονταν πιο εύκολα με αποτέλεσμα να υπάρχει άφθονος χώρος στο στόμα για να χωρέσουν όλα.Η σύγχρονη διατροφή είναι πολύ πιο μαλακή μειώνοντας τη φθορά των δοντιών, ενώ η οδοντιατρική φροντίδα μειώνει τις απώλειες δοντιών. Παράλληλα το μέγεθος των ανθρώπινων σιαγόνων έχει μειωθεί με την πάροδο των αιώνων. Σαν αποτέλεσμα στην εποχή μας όταν έρχεται η ώρα μετά την εφηβεία για να ανατείλλουν οι φρονιμίτες, μερικές φορές δεν υπάρχει αρκετός διαθέσιμος χώρος στο στόμα και δημιουργούνται προβλήματα.
Για αυτό οι φρονιμίτες θεωρούνται απο αρκετούς επιστήμονες σαν δόντια που δεν είναι πλέον απαραίτητα για τον άνθρωπο. Για παράδειγμα, στις ολικές οδοντοστοιχίες οι οδοντίατροι τοποθετούν μόνο 28 δόντια, και όχι 32 όπως έχει η πλήρης μόνιμη φυσική οδοντοστοιχία, εξαιρώντας τους 4 φρονιμίτες.

Θα μπορούσαν να έχουν κάποια χρησιμότητα;

 Εφόσον δεν δημιουργούν προβλήματα ή δεν θα δημιουργήσουν στο μέλλον όπως θα κρίνει ο οδοντίατρος, οι φρονιμίτες δεν είναι απαραίτητο να εξαχθούν. Αυτό συμβαίνει όταν τα εν λόγω δόντια είναι υγιή, έχουν ανατείλλει πλήρως , έχουν σωστή θέση και μπορούν να καθαριστούν ικανοποιητικά με τα συνήθη μέσα στοματικής υγιεινής (βούρτσισμα, χρήση οδοντικού νήματος κλπ). Υπάρχουν και ορισµένες περιπτώσεις που οι φρονιµίτες όχι μόνο δεν πρέπει να εξαχθούν, αλλά μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμοι, όπως στην προσθετική σαν στήριγµα, στην ορθοδοντική για να µπουν δακτύλιοι και να στηριχθεί το σύρµα και επίσης σαν «υποκατάστατα» των δεύτερων γομφίων, αν αυτοί λείπουν ή αν έχει γίνει η εξαγωγή τους, όπου οι φρονιμίτες μπορεί να μετακινηθούν στη θέση αυτών ορθοδοντικά.

 Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσουν;

 Συνήθως, είναι δόντια με αρκετά ιδιόμορφη μορφολογία, με άτυπη μύλη και ρίζα. Ένας φρονιμίτης που δεν έχει ανατείλει και είναι πλήρως καλυμμένος από ούλα ή οστό ονομάζεται έγκλειστος. Συνήθως, οι έγκλειστοι φρονιμίτες δεν δημιουργούν κανένα πρόβλημα στους ασθενείς αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω κακής κλίσης του δοντιού ή έντονης επαφής με τον γειτονικό δεύτερο γομφίο, μπορεί να προκαλέσουν στρεβολοφυία των προσθίων δοντιών ή καταστροφή του οστού που στηρίζει τον δεύτερο γομφίο με αποτέλεσμα τη δημιουργία περιοδοντικού προβλήματος. Αντίθετα, ο φρονιμίτης που έχει ανατείλει μερικώς και φαίνεται τμήμα της μύλης του, ονομάζεται ημιέγκλειστος και είναι εκείνος ο οποίος εμφανίζει και τα περισσότερα προβλήματα στους ασθενείς. Πιο συγκεκριμένα:

• Τερηδονίζεται πιο εύκολα από κάθε άλλο δόντι καθώς είναι δύσκολο να καθαριστεί σωστά λόγω της θέσης του
• Λόγω της δυσκολίας σωστής εφαρμογής της στοματικής υγιεινής στην περιοχή, μικροοργανισμοί και υπολείμματα τροφών εγκλωβίζονται ανάμεσα στο δόντι και στο ούλο, γεγονός που οδηγεί στην κατακράτηση μικροβίων και συνεπώς την μόλυνση και φλεγμονή της περιοχής, που ονομάζεται περιστεφανίτιδα.

Εκτός από τον τερηδονισμό και την περιστεφανίτιδα που ήδη αναφέρθησαν, οι φρονιμίτες συχνά εμπλέκονται ως αίτια στα εξής:

Ορθοδοντικά προβλήματα

Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η άποψη ότι οι φρονιμίτες μπορούν να προκαλέσουν συνωστισμό των κάτω πρόσθιων δοντιών, με την πίεση που ασκούν στα παρακείμενα δόντια. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο συνωστισμός των δοντιών προκαλείται από άλλους παράγοντες με τους φρονιμίτες να ασκούν απλά επιβαρυντικό ρόλο.

Περιοδοντίτιδα

Η θέση ενός φρονιμίτη μπορεί πολλές φορές να εμποδίζει την εφαρμογή σωστή στοματική υγιεινής και κυρίως στην περιοχή πίσω από τον δεύτερο γομφίο. Έτσι, στην περιοχή αυτή μπορεί να δημιουργηθεί έντονο περιοδοντικό πρόβλημα με αποτέλεσμα την απώλεια στήριξης του δευτέρου γομφίου. Εάν διαγνωστεί κάτι τέτοιο, ή η κλίση του φρονιμίτη είναι τέτοια που στο μέλλον θα προκαλέσει αυτή την κατάσταση τότε γίνεται εξαγωγή του.

Οστικές παθολογικές αλλοιώσεις

Οι φρονιμίτες σε πιο σπάνιες περιπτώσεις ευθύνονται για τη δημιουργία οδοντογενών κύστεων, αδαμαντινοβλαστώματος κ.α.

 Ποιοι φρονιμίτες δίνουν συχνότερα συμπτώματα;

 Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για την εξαγωγή τους;

 Τι είναι η περιστεφανίτιδα;

 Η περιστεφανίτιδα μπορεί να είναι οξεία, υποξεία ή και χρόνια διαφέροντας στην ένταση των συμπτωμάτων από μορφή σε μορφή. Τα συνήθη συμπτώματα της περιστεφανίτιδας είναι άλγος (πόνος) στην περιοχή, αδυναμία πλήρους διάνοιξης του στόματος, πρήξιμο, κακουχία μέχρι και πυρετός. Τα ούλα στην πάσχουσα περιοχή μπορεί να είναι ερυθηματώδη (κόκκινα) και επώδυνα στο άγγιγμα.

 Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη φλεγμονή μόνο με αντιβίωση;

 Η αντιβίωση μπορεί να βοηθήσει μόνο παροδικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της περιστεφανίτιδας. Μάλιστα, δεδομένου ότι οι πιο πολλοί ασθενείς χρησιμοποιούν συχνά και αλόγιστα διάφορα αντιβιοτικά φάρμακα, η φλεγμονή μπορεί να είναι ανθεκτική σε ένα αντιβιοτικό και στην πραγματικότητα το πρόβλημα να μη λύνεται αλλά απλά να υποχωρεί για μικρό χρονικό διάστημα. Για να λυθεί μόνιμα θα πρέπει να απομακρυνθεί η αιτία, δηλαδή ο σωφρονιστήρας. Αν αντιληφθείτε ότι έχετε κάποιο πρόβλημα με τους φρονιμίτες σας, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έγκαιρα τον Οδοντίατρό σας.

 Υπάρχουν συγκεκριμένες και πολύ αποτελεσματικές ενέργειες που μπορεί να κάνει κάποιος που πάσχει από περιστεφανίτιδα ώστε να μειωθεί η φλεγμονή και ο πόνος:

• Βούρτσισμα της περιοχής με μαλακή οδοντόβουρτσα ώστε να μειωθεί η φλεγμονή και το πρήξιμο. Στην προκειμένη περίπτωση θέλουμε μαλακή οδοντόβουρτσα για να μην τραυματίζει με τη μέτρια ή τη σκληρή την ήδη ταλαιπωρημένη περιοχή. Έτσι, ο ασθενής δεν νιώθει πόνο και βλέπει τα συμπτώματα να υποχωρούν σε μεγάλο βαθμό, πάντα σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες ενέργειες.
• Πλύση 2 – 3 φορές την ημέρα με διάλυμα χλωρεξιδίνης ( Plak Out, Chlorexil, Chlorohex, Elgidium, Kin ) για χημική αντιμικροβιακή προστασία,συνοδευτικά με τον μηχανικό καθαρισμό με την οδοντόβουρτσα.
• Επίσκεψη στον οδοντίατρο για κλινική – ακτινογραφική εξέταση και χορήγηση θεραπευτικής αγωγής (αντιβίωση – αντιφλεγμονώδη).

Η περιστεφανίτιδα είναι μία νόσος η οποία παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Αυτό σημαίνει ότι αν περάσει ο πόνος και το οίδημα με την συντηρητική αγωγή στο σπίτι και δεν προσέλθει ο ασθενής στο οδοντιατρείο, είναι σίγουρο ότι η νόσος θα τον ξαναενοχλήσει και πιθανότατα με πολύ πιο βαριά μορφή στο μέλλον. Η λύση (και πολύ συχνά η μοναδική) για την ριζική θεραπεία του προβλήματος είναι σε εκτομή της καλύπτρας του ούλου (του ούλου που καλύπτει μερικώς τον φρονιμίτη) ή η εξαγωγή του υπαίτιου δοντιού, για να σταματήσει η συσσώρευση τροφών και μικροβίων και ταυτόχρονα να σταματήσει η βλάβη στην οπίσθια επιφάνεια του 2ου γομφίου, αφού η μόλυνση της περιοχής σπάνια δεν επεκτείνεται μέχρι αυτό το σημείο.

Χειρουργική εξαγωγή φρονιμίτη

 Πριν γίνει οποιαδήποτε ενέργεια για την εξαγωγή, πρέπει να έχει γίνει ακτινογραφικός έλεγχος της περιοχής του δοντιού που θα γίνει η εξαγωγή, για να ελέγξουμε τη θέση του, το μέγεθος καθώς και τη σχέση του με τα ανατομικά στοιχεία της περιοχής. Γι’ αυτό το λόγο καλό είναι να υπάρχει μία πανοραμική ακτινογραφία. Στη συνέχεια, αφού αναισθητοποιήσουμε την περιοχή με τοπική αναισθησία, γίνεται μια μικρή τομή πάνω από το δόντι και με ειδικούς μοχλούς, αφαιρείται. Ορισμένες φορές λόγω έλλειψης χώρου για την εξαγωγή, είναι αναγκαίος ο τεμαχισμός του δοντιού με τον οδοντιατρικό τροχό ή ακόμα και η αφαίρεση οστού. Στο τέλος, γίνεται συρραφή της τομής και δίνονται οδηγίες στον ασθενή. Η χειρουργική εξαγωγή ενός εγκλείστου φρονιμίτη διαρκεί 15-20 λεπτά, και σε ορισμένες δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 45-60 λεπτά. Μετά την εξαγωγή το τραύμα συρράπτεται.

  Η διάρκεια και η δυσκολία της επέμβασης εξαγωγής του φρονιμίτη εξαρτάται από:

• Το βαθμό εγκλεισμού, δηλαδή πόσο βαθιά κάτω από τα ούλα μέσα στο οστό είναι το δόντι
• Το μέγεθος και το σχήμα των ριζών του δοντιού
• Τη γωνία με την οποία ανατέλλει
• Το βαθμό πρόσβασης στο δόντι που έχει ο οδοντίατρος
• Την ηλικία και την κατάσταση υγείας του ασθενή
• Την απόσταση των ριζών του δοντιού από τα νεύρα της γνάθου

 Μετά την επέμβαση ποια είναι τα συνήθη προβλήματα;

 Η εξαγωγή του φρονιμίτη είναι μία επέμβαση η οποία δημιουργεί τραύμα στον στοματικό βλεννογόνο. Πρώτα απ’ όλα, επειδή γίνεται αναισθησία για το ανώδυνο της επέμβασης, πρέπει να προσέχετε να μην δαγκώσετε τα χείλη σας, την γλώσσα, ή τα μάγουλα σας για όση ώρα διαρκεί η αναισθησία. Πέρα από αυτό, πρέπει να προσέξετε και τα παρακάτω:

• Κρατήστε μία γάζα δαγκωμένη για περίπου μισή ώρα. Με την πίεση που ασκείτε στην περιοχή βοηθάτε την αιμορραγία να σταματήσει. Εάν η αιμορραγία δεν σταματάει στα 20-30 λεπτά, τοποθετήστε καινούργια γάζα στην περιοχή που αιμορραγεί, δαγκώστε την και κρατήστε για άλλα 30 λεπτά. Εάν η αιμορραγία δεν σταματά τηλεφωνήστε αμέσως στον οδοντίατρο.
• Μην καταναλώνετε τροφή για 2 ώρες. Το πρώτο 24ωρο, η τροφή πρέπει να είναι υγρή και κρύα (γάλα, γιαούρτι, παγωτό, χυμοί) . Οι θερμές τροφές επιτείνουν την αιμορραγία, γεγονός που δεν θέλουμε να συμβεί. Τις δύο επόμενες μέρες οι τροφές να είναι μέτριας σκληρότητας (πατάτες, ρύζι, μακαρόνια) και μέχρι την έβδομη ημέρα να αποφεύγετε τη μάσηση της τροφής από την πλευρά της επέμβασης. Από την έβδομη ημέρα μπορείτε να επανέλθετε στις κανονικές σας διατροφικές σας συνήθειες. Μην τρώτε πατατάκια, ποπ κορν, ξηρούς καρπούς γιατί μπορούν να τραυματίσουν την περιοχή.
• Μην χρησιμοποιείτε καλαμάκι και μην φτύνετε για τις επόμενες 24 ώρες.
• Μην καταναλώνετε αλκοόλ και μην καπνίζετε για 24-48 ώρες, διότι και τα δύο προκαλούν διαστολή των αιμοφόρων αγγείων.
• Μην ξεπλένετε το στόμα σας και μην κάνετε γαργάρες για 24 ώρες, διότι είναι πιθανόν να απομακρυνθεί ο θρόμβος που προσπαθεί ο οργανισμός να δημιουργήσει και να καθυστερήσει η επούλωση. Βουρτσίστε τα δόντια σας κανονικά με ήπιες κινήσεις, μόνο προσέχετε να μην έρχεται η οδοντόβουρτσα σε επαφή με την περιοχή της επέμβασης. Στην περιοχή της επέμβασης μπορείτε να βουρτσίζετε με ήπιες κινήσεις από την τέταρτη ημέρα και μετά. Θα θέλαμε η κατάσταση υγιεινής του στόματος να είναι σε πολύ καλό επίπεδο για να μην μολυνθεί το τραύμα. Μπορείτε να καθαρίζετε την περιοχή του τραύματος με μια γάζα.
• Μην τοποθετείτε οδοντοστοιχίες για 24 ώρες.
• Σε περίπτωση που σας γίνουν ράμματα, αυτά θα πρέπει να αφαιρεθούν από τον οδοντίατρο μετά από διάστημα 7 με 10 ημέρες μετά την επέμβαση.
• Σε περίπτωση που νιώθετε πόνο μπορείτε να πάρετε ένα παυσίπονο, πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του σκευάσματος. Μην παίρνετε ασπιρίνη, γιατί περιέχει συστατικά που εμποδίζουν την πήξη του αίματος. Αν τα συμπτώματα παραμένουν ή επιδεινώνονται, τηλεφωνήστε στον ιατρό.
• Μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος είναι φυσιολογική και όχι ανησυχητική. Αυτή με την ανάρρωση θα υποχωρήσει. Εάν συνεχίσει να παραμένει αμείωτη, επικοινωνήστε με τον οδοντίατρό σας.
• Μετά την επέμβαση και εάν κριθεί απαραίτητο ο ιατρός μπορεί να σας συνταγογραφήσει αντιβίωση για την πρόληψη μόλυνσης και φλεγμονής. Λαμβάνετε την αντιβίωση σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού.
• Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον οδοντίατρο σας για οτιδήποτε θεωρήσετε αναγκαίο. Εάν μετά την εξαγωγή εμφανιστεί οίδημα, επικοινωνήστε με τον οδοντίατρο σας ο οποίος θα σας δώσει εκ νέου οδηγίες. Αν μετά από 2 - 4 ημέρες υπάρχει αυξανόμενος πόνος, κακοσμία, δυσάρεστη γεύση και ευαισθησία επικοινωνήστε με τον οδοντίατρό σας.

Μπορούν να υπάρξουν επιπλοκές;

Παρά το γεγονός ότι είναι μία σχετικά μικρή επέμβαση, μπορούν να υπάρξουν επιπλοκές. Οι επιπλοκές είναι οι εξής:

• Μετεγχειρητική αιμορραγία
• Βλάβη γειτονικών δοντιών
• Στοματοκολπική επικοινωνία (μπορεί να συμβεί μόνο στους άνω φρονιμίτες)
• Προώθηση τμήματος του φρονιμίτη (ή και ολόκληρου του δοντιού) σε παρακείμενους ανατομικούς χώρους.
• Υπαισθησία κάτω φατνιακού νεύρου (εκδηλώνεται σαν μούδιασμα του σαγονιού)
• Υπαισθησία γλωσσικού νεύρου (εκδηλώνεται σα μούδιασμα της μισής γλώσσας)
• Κάταγμα κάτω γνάθου (κατά την διάρκεια της επέμβασης ή μετεγχειρητικά).

Οι παράγοντες που ενισχύουν την πιθανότητα ύπαρξης κάποιου συμβάματος είναι:

• Η χειρουργική εμπειρία του επεμβαίνοντος
• Η ηλικία του ασθενή: όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι, τόσο πιο πιθανή είναι κάποια επιπλοκή
• Το φύλο του ασθενούς: έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα συμβάματα κατά την διάρκεια ή μετά την επέμβαση, αφορούν γυναίκες
• Ο παρατεταμένος χρόνος επέμβασης
• Ανατομικές διαφοροποιήσεις του τρίτου γομφίου

 Μετά ή πριν από την εξαγωγή τους πρέπει να ακολουθούμε φαρμακευτική αγωγή;

από το Γιώργο Χ. Ανδρίτσο