Σύντομος οδηγός για την εξαγωγή φρονιμιτών
Ο φρονιμίτης ή σωφρονιστήρας ή τρίτος γομφίος αποτελεί το τελευταίο προς τα πίσω δόντι της μόνιμης οδοντοφυΐας.
Οι φρονιμίτες ανατέλλουν φυσιολογικά συνήθως στην ηλικία των 17-23 ετών, αν και ορισμένες φορές δεν ανατέλλουν καθόλου λόγω έλλειψης χώρου για την ανατολή τους. Επίσης αρκετά συχνό φαινόμενο είναι να μην υπάρχουν καθόλου στην μόνιμη οδοντοφυΐα.
Σύμφωνα με μια θεωρία της εξελικτικής βιολογίας, οι φρονιμήτες συμπεριλαμβάνονται στα λεγόμενα «υπολειμματικά» όργανα, τα οποία σήμερα θεωρούνται να έχουν ελάχιστη ή καμία χρησιμότητα, αλλά τα οποία στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης του ανθρώπινου είδους επιτελούσαν μια χρήσιμη λειτουργία.Κατά τη Λίθινη εποχή ο άνθρωπος χρειαζόταν περισσότερα και πιο ισχυρά δόντια γιατί έπρεπε να τεμαχίζει και να μασά ωμή σάρκα. Τα δόντια υφίσταντο μεγαλύτερη φθορά ή και χάνονταν πιο εύκολα με αποτέλεσμα να υπάρχει άφθονος χώρος στο στόμα για να χωρέσουν όλα.Η σύγχρονη διατροφή είναι πολύ πιο μαλακή μειώνοντας τη φθορά των δοντιών, ενώ η οδοντιατρική φροντίδα μειώνει τις απώλειες δοντιών. Παράλληλα το μέγεθος των ανθρώπινων σιαγόνων έχει μειωθεί με την πάροδο των αιώνων. Σαν αποτέλεσμα στην εποχή μας όταν έρχεται η ώρα μετά την εφηβεία για να ανατείλλουν οι φρονιμίτες, μερικές φορές δεν υπάρχει αρκετός διαθέσιμος χώρος στο στόμα και δημιουργούνται προβλήματα.
Για αυτό οι φρονιμίτες θεωρούνται απο αρκετούς επιστήμονες σαν δόντια που δεν είναι πλέον απαραίτητα για τον άνθρωπο. Για παράδειγμα, στις ολικές οδοντοστοιχίες οι οδοντίατροι τοποθετούν μόνο 28 δόντια, και όχι 32 όπως έχει η πλήρης μόνιμη φυσική οδοντοστοιχία, εξαιρώντας τους 4 φρονιμίτες.
Εφόσον δεν δημιουργούν προβλήματα ή δεν θα δημιουργήσουν στο μέλλον όπως θα κρίνει ο οδοντίατρος, οι φρονιμίτες δεν είναι απαραίτητο να εξαχθούν. Αυτό συμβαίνει όταν τα εν λόγω δόντια είναι υγιή, έχουν ανατείλλει πλήρως , έχουν σωστή θέση και μπορούν να καθαριστούν ικανοποιητικά με τα συνήθη μέσα στοματικής υγιεινής (βούρτσισμα, χρήση οδοντικού νήματος κλπ). Υπάρχουν και ορισµένες περιπτώσεις που οι φρονιµίτες όχι μόνο δεν πρέπει να εξαχθούν, αλλά μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμοι, όπως στην προσθετική σαν στήριγµα, στην ορθοδοντική για να µπουν δακτύλιοι και να στηριχθεί το σύρµα και επίσης σαν «υποκατάστατα» των δεύτερων γομφίων, αν αυτοί λείπουν ή αν έχει γίνει η εξαγωγή τους, όπου οι φρονιμίτες μπορεί να μετακινηθούν στη θέση αυτών ορθοδοντικά.
Συνήθως, είναι δόντια με αρκετά ιδιόμορφη μορφολογία, με άτυπη μύλη και ρίζα. Ένας φρονιμίτης που δεν έχει ανατείλει και είναι πλήρως καλυμμένος από ούλα ή οστό ονομάζεται έγκλειστος. Συνήθως, οι έγκλειστοι φρονιμίτες δεν δημιουργούν κανένα πρόβλημα στους ασθενείς αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω κακής κλίσης του δοντιού ή έντονης επαφής με τον γειτονικό δεύτερο γομφίο, μπορεί να προκαλέσουν στρεβολοφυία των προσθίων δοντιών ή καταστροφή του οστού που στηρίζει τον δεύτερο γομφίο με αποτέλεσμα τη δημιουργία περιοδοντικού προβλήματος. Αντίθετα, ο φρονιμίτης που έχει ανατείλει μερικώς και φαίνεται τμήμα της μύλης του, ονομάζεται ημιέγκλειστος και είναι εκείνος ο οποίος εμφανίζει και τα περισσότερα προβλήματα στους ασθενείς. Πιο συγκεκριμένα:
Εκτός από τον τερηδονισμό και την περιστεφανίτιδα που ήδη αναφέρθησαν, οι φρονιμίτες συχνά εμπλέκονται ως αίτια στα εξής:
Ορθοδοντικά προβλήματα
Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η άποψη ότι οι φρονιμίτες μπορούν να προκαλέσουν συνωστισμό των κάτω πρόσθιων δοντιών, με την πίεση που ασκούν στα παρακείμενα δόντια. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο συνωστισμός των δοντιών προκαλείται από άλλους παράγοντες με τους φρονιμίτες να ασκούν απλά επιβαρυντικό ρόλο.
Περιοδοντίτιδα
Η θέση ενός φρονιμίτη μπορεί πολλές φορές να εμποδίζει την εφαρμογή σωστή στοματική υγιεινής και κυρίως στην περιοχή πίσω από τον δεύτερο γομφίο. Έτσι, στην περιοχή αυτή μπορεί να δημιουργηθεί έντονο περιοδοντικό πρόβλημα με αποτέλεσμα την απώλεια στήριξης του δευτέρου γομφίου. Εάν διαγνωστεί κάτι τέτοιο, ή η κλίση του φρονιμίτη είναι τέτοια που στο μέλλον θα προκαλέσει αυτή την κατάσταση τότε γίνεται εξαγωγή του.
Οστικές παθολογικές αλλοιώσεις
Οι φρονιμίτες σε πιο σπάνιες περιπτώσεις ευθύνονται για τη δημιουργία οδοντογενών κύστεων, αδαμαντινοβλαστώματος κ.α.
Η περιστεφανίτιδα μπορεί να είναι οξεία, υποξεία ή και χρόνια διαφέροντας στην ένταση των συμπτωμάτων από μορφή σε μορφή. Τα συνήθη συμπτώματα της περιστεφανίτιδας είναι άλγος (πόνος) στην περιοχή, αδυναμία πλήρους διάνοιξης του στόματος, πρήξιμο, κακουχία μέχρι και πυρετός. Τα ούλα στην πάσχουσα περιοχή μπορεί να είναι ερυθηματώδη (κόκκινα) και επώδυνα στο άγγιγμα.
Η αντιβίωση μπορεί να βοηθήσει μόνο παροδικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της περιστεφανίτιδας. Μάλιστα, δεδομένου ότι οι πιο πολλοί ασθενείς χρησιμοποιούν συχνά και αλόγιστα διάφορα αντιβιοτικά φάρμακα, η φλεγμονή μπορεί να είναι ανθεκτική σε ένα αντιβιοτικό και στην πραγματικότητα το πρόβλημα να μη λύνεται αλλά απλά να υποχωρεί για μικρό χρονικό διάστημα. Για να λυθεί μόνιμα θα πρέπει να απομακρυνθεί η αιτία, δηλαδή ο σωφρονιστήρας. Αν αντιληφθείτε ότι έχετε κάποιο πρόβλημα με τους φρονιμίτες σας, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έγκαιρα τον Οδοντίατρό σας.
Υπάρχουν συγκεκριμένες και πολύ αποτελεσματικές ενέργειες που μπορεί να κάνει κάποιος που πάσχει από περιστεφανίτιδα ώστε να μειωθεί η φλεγμονή και ο πόνος:
Η περιστεφανίτιδα είναι μία νόσος η οποία παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Αυτό σημαίνει ότι αν περάσει ο πόνος και το οίδημα με την συντηρητική αγωγή στο σπίτι και δεν προσέλθει ο ασθενής στο οδοντιατρείο, είναι σίγουρο ότι η νόσος θα τον ξαναενοχλήσει και πιθανότατα με πολύ πιο βαριά μορφή στο μέλλον. Η λύση (και πολύ συχνά η μοναδική) για την ριζική θεραπεία του προβλήματος είναι σε εκτομή της καλύπτρας του ούλου (του ούλου που καλύπτει μερικώς τον φρονιμίτη) ή η εξαγωγή του υπαίτιου δοντιού, για να σταματήσει η συσσώρευση τροφών και μικροβίων και ταυτόχρονα να σταματήσει η βλάβη στην οπίσθια επιφάνεια του 2ου γομφίου, αφού η μόλυνση της περιοχής σπάνια δεν επεκτείνεται μέχρι αυτό το σημείο.
Πριν γίνει οποιαδήποτε ενέργεια για την εξαγωγή, πρέπει να έχει γίνει ακτινογραφικός έλεγχος της περιοχής του δοντιού που θα γίνει η εξαγωγή, για να ελέγξουμε τη θέση του, το μέγεθος καθώς και τη σχέση του με τα ανατομικά στοιχεία της περιοχής. Γι’ αυτό το λόγο καλό είναι να υπάρχει μία πανοραμική ακτινογραφία. Στη συνέχεια, αφού αναισθητοποιήσουμε την περιοχή με τοπική αναισθησία, γίνεται μια μικρή τομή πάνω από το δόντι και με ειδικούς μοχλούς, αφαιρείται. Ορισμένες φορές λόγω έλλειψης χώρου για την εξαγωγή, είναι αναγκαίος ο τεμαχισμός του δοντιού με τον οδοντιατρικό τροχό ή ακόμα και η αφαίρεση οστού. Στο τέλος, γίνεται συρραφή της τομής και δίνονται οδηγίες στον ασθενή. Η χειρουργική εξαγωγή ενός εγκλείστου φρονιμίτη διαρκεί 15-20 λεπτά, και σε ορισμένες δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 45-60 λεπτά. Μετά την εξαγωγή το τραύμα συρράπτεται.
Η διάρκεια και η δυσκολία της επέμβασης εξαγωγής του φρονιμίτη εξαρτάται από:
Η εξαγωγή του φρονιμίτη είναι μία επέμβαση η οποία δημιουργεί τραύμα στον στοματικό βλεννογόνο. Πρώτα απ’ όλα, επειδή γίνεται αναισθησία για το ανώδυνο της επέμβασης, πρέπει να προσέχετε να μην δαγκώσετε τα χείλη σας, την γλώσσα, ή τα μάγουλα σας για όση ώρα διαρκεί η αναισθησία. Πέρα από αυτό, πρέπει να προσέξετε και τα παρακάτω:
Παρά το γεγονός ότι είναι μία σχετικά μικρή επέμβαση, μπορούν να υπάρξουν επιπλοκές. Οι επιπλοκές είναι οι εξής:
Οι παράγοντες που ενισχύουν την πιθανότητα ύπαρξης κάποιου συμβάματος είναι:
από το Γιώργο Χ. Ανδρίτσο